2007:мај/јуни
општ конкурс

н:николовска милена

 

в:вдовицата од приземје (прв дел)

Се викаше Атиџе. Беше турчинка, а не циганка како што мислеа или не мислеа, ами само ја нарекуваа станарите на зградата и живееше сама во изнајмен стан на приземје. Имаше седумдесетина години. Можевме да ја викаме баба Атиџе или само Атиџе ако сакавме, но фактот дека беше вдовица нам како деца ни се чинеше посебно важен, па затоа најчесто кога зборувавме за неа го употребувавме изразот “вдовицата од приземје“. Никој никогаш не ја посетуваше. Нејзините двајца синови живееја во Германија и од таму праќаа пари за кирија.
Вратата од станот на вдовицата секогаш беше отворена, така што секој кој ќе поминеше можеше да ги види нејзините стари ковчести стапала додека испружена лежеше на железниот кревет, поставен веднаш наспроти вратата. Во тоа лежење всушност, се состоеше и целиот нејзин живот во годините откако беше дојдена тука; стануваше само ако требаше некој од нас да замоли да и заврши некоја работа, да и го фрли ѓубрето на пример, или пак да и наполни вода од пумпата. А тоа го правеше речиси секогаш кога ќе не видеше да се симнуваме по скалите.
Фрлањето на ѓубрето на вдовицата или полнењето вода од пумпата не беше тешка работа за нас, но тоа воопшто не го правевме со задоволство. Прво, зашто од нејзиниот стан секогаш се ширеше ужасна смрдеа на расипани јајца, од која страдаше и целото приземје и заради која станарите на соседните два стана постојано се расправаа со неа, убедувајќи ја да ја затвори вратата и заканувајќи се дека ако не се вразуми ќе покренат судски процес. Но тоа вдовицата како воопшто да не ја загрижуваше. За време на таквите расправии таа само мирно седеше на својот железен кревет, со наведната глава кон подот и чекајќи да заврши парадата од навредливи зборови. Другата причина заради која трчавме прескокнувајќи по неколку скалила кога минувавме покрај отворената врата на вдовицата беше што таа во нашата бујна детска свест беше страшна и злобна вештерка што прави магии. Тоа мислење меѓу децата се рашири со тврдењето на Миле од четвртиот спрат дека еднаш кога тој падна симнувајќи се по скалите и го скрши зглобот на десната нога, таквиот пад бил предизвикан од страшните и маѓеснички очи на вдовицата која во тој момент стоела пред отворената врата од станот и во кои тој сосема случајно погледнал. Затоа и постоеше верувањето меѓу нас дека своите магии вдовицата ги прави токму со очите и затоа никој од нас никогаш не се осмелуваше да погледне во нив.
И јас се плашев од очите на вдовицата не помалку од другите деца и нејзините празни пластични шишиња за вода или нејзиното ѓубре секогаш ги прифаќав со наведната глава, зјапајќи во нејзините боси и бели старачки стапала и во белата исушена старечка рака што ми ги подаваше. Во мојата бујна детска фантазија си замислував дека ако погледнам во нејзините очи од нив ќе блесне силна сина светлина како на филмовите, ќе удри во мене и ќе ме стркала по скалите. И колку и да беше страшен исходот од таквата постапка, сепак неретко посакував да го кренам погледот и да ја погледнам старицата в лице. Сета онаа таинственост и мистериозност којашто се создаде околу нејзината личност на необичен начин го возбудуваше моето детско срце.
Напамет ги имав научено зборовите со кои вдовцата ме испраќаше да и завршам некоја работа: „Господ здраје да ти даде ќерко“ и веднаш потоа: „Најубаво момче да си земиш“ и уште пред да ги изрече, јас веќе неколкупати си ги имав повторено во главата. Ваквите зборови помалку ми ја рушеа претставата за „страшна и злобна вештерка“ и ме потсетуваа на баба ми, па „вештерката“ во тие моменти во моите мисли го добиваше нејзиниот мил лик, за веднаш штом ќе се завртам и затрчам по скалите повторно да се врати вообичаената претстава за неа со бела разбушавена коса, остра брада и демонски очи.
Ѓубрето на вдовицата од приземје ги содржеше секогаш истите отпадоци: шишиња од млеко или сок, скршени лушпи од јајца, пластични кутивчиња од кисело млеко или павлака, разни конзерви од риба или паштети и по некоја картонска кутија од колачи. Додека другите деца гледаа само набрзина да го фрлат во контејнерот, ослободувајќи се од неговата смрдеа, јас секогаш се загледував во содржината на најлонското кесе со отпадоци со надеж дека во него ќе пронајдам некаков доказ за нејзиното маѓесништво. Но ништо од тоа. Ѓубрето на вдовицата само ми покажуваше колку еднолично таа се храни, што пак претставуваше логична последица од начинот на нејзиниот живот.
 

 

в:вдовицата од приземје (втор дел)

Еднаш, по можеби година или две откако редовно полнев вода или го фрлав ѓубрето на вдовицата од приземје, случајно ги слушнав моите родители како разговараат за неа. Се вмешав во нивниот разговор, објаснувајќи им дека таа е вештерка и предупредувајќи ги да не ја гледаат во очи. Најпрво ме погледнаа зачудено, а потоа двајцата прснаа во смеа. Ме прашаа кој ми го кажал тоа а јас им ја раскажав целата приказна за Миле и неговиот пад по скалите, за нејзините демонски очи, дури и мојата фантазија за сината светлина што блеска од нив и што ме турка по скалите. Ме гледаа со израз на зачуденост додека зборував, а кога завршив низ смеа ми објаснија дека тоа е само приказна, измислица и ништо повеќе; дека Миле веројатно паднал по скалите бидејќи бил невнимателен и прескокнувал по неколку скали одеднаш и дека Атиџе (тие го употребија нејзиното име и мене тоа ми звучеше необично) нема никаква врска со тоа.
Бев веќе година или две постара откако за првпат ја слушнав приказната за „неверојатната моќ“ на вдовицата од приземје и ова што сега го слушнав од моите родители прозвучи во мојата глава сосема логично; сепак, еден дел од мене кој сеуште и робуваше на детската психологија не сакаше да се помири со исчезнувањето на таинствената вештерка и нејзиното претворање во обична старица. Затоа во себе решив дека ќе ја откријам вистината, погледнувајќи за прв пат во очите на вдовицата.
Го направив тоа веќе наредниот пат кога вдовицата како и обично ме замоли да и наполнам вода од пумпата, испраќајќи ме со вообичаените зборови: „Господ здравје да ти даде ќерко, најубаво момче да си најдеш“. На враќање, носејќи ги двете полни шишиња по едно во секоја рака, замислувајќи го ликот на баба ми како прототип на сосема обична и мила старица, се бодрев себеси да го направам она што го наумив. Застанав без збор пред отворената врата на старицата и сеуште зјапајќи во подот ги подадов растреперените раце со шишињата напред, чувствувајќи ги нејзините бавни чекори кон мене. Штом таа ги зема шишињата од моите раце и ги повлече кон себе, решително ја подигнав главата и погледнав во нејзиното лице во секој момент очекувајќи да блесне сина светлина.
Ништо од сето тоа. Пред мене стоеше слика на сосема обично старечко лице, избраздено со длабоки брчки на челото, со пропаднати образи и исушени бели усни. Очите беа полуотворени и гурелави и гледаа некаде меѓу мене и оградата од левата страна. Се загледав повеќе во нив додека ми се заблагодаруваше; сепак имаше нешто необично во нив, иако упорно зјапав во нив, тие како да не беа свесни за тоа и понатаму не беа упатени кон мене, ами во некој неодреден правец. Сфатив веќе во следниот миг – вдовицата беше слепа. И ми стана јасно зошто нејзините очи на Миле му се чинеа маѓеснички и страшни и зошто нејзините раце секогаш ги бараа низ воздухот моите во моментот кога и ги подавав шишињата со вода. И одеднаш сознанието дека не и помагам на „моќната и злобна вештерка од приземје“, ами на една обична немоќна и слепа старица во мене предизвика чувство на исполнетост и гордост, и одеднаш зборовите со кои ме испраќаше не беа веќе смешни и здодевни, ами топли и благодарни и во моите мисли исчезна „вдовицата од приземје“ а на нејзино место се појави баба Атиџе. Одеднаш почувствував дека сум пораснала, дека сум станала голема, поголема од сите други деца во маалото.